နိုင်ငံတကာမှာ ပြန်ခေတ်ထလာတဲ့ ဘိုလိုညှပ်ပြောခြင်း
တစ်ယောက်ယောက်က မြန်မာလိုပြောနေရင်းနဲ့ ကြားထဲမှာ အင်္ဂလိပ်လို ထထညှပ်ပြောတာကို တနေရာမဟုတ် တနေရာမှာ ကြုံဖူးကြမယ် ထင်ပါတယ်။
ဒါဟာ လူ့ဦးနှောက်ရဲ့ သဘာဝဖြစ်စဉ်တစ်ခုပါ။ ကျွန်တော်တို့ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်မှာတုန်းကတော့ code-switching, code-mixing ဆိုပြီး ဆရာမတွေ မိတ်ဆက်ပေးဖူးပါတယ်။
လူတိုင်းနားလည်အောင် သီချင်းတွေနဲ့ပဲ ဥပမာပေးသွားပါမယ်။
• Code-mixing
ရဲရင့်အောင်ရဲ့ ဟိုးတုန်းက No More Cry သီချင်းကို မှတ်မိကြဦးမလား မသိဘူး။ သူ့ရဲ့စာသားထဲမှာ ထက်ယံက
မင်းပြောသမျှအကုန် နင်လိုချင်တာအကုန် ဖြည့်ဆည်းပေးချင်တယ် but girl..
ငါမဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်ဘူး
တကယ်ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်သူ…နင့်အနားရှိနေရင်
ငါ နင့်အတွက် မငိုတော့ဘူး။
but girl နေရာလေးက မြန်မာစာသားနဲ့ ရောထားတာပါ။ ဒါကို code mixing လို့ခေါ်ပါတယ်။ အရပ်အခေါ် ဘိုလိုညှပ်ညှပ်ပြောတယ်ပေါ့ဗျာ။
ကျွန်တော်အရင်က ကလေးတွေကိုနောက်ရင် “Are you အတင်းပြော about me?” ဆိုပြီး။
ဘာလို့ဆိုတော့ gossip လို့သုံးရင် မရယ်ရလို့ပါ။ ဒီလို ရည်ရွယ်ချက်နဲ့သုံးတာတွေကို ခေါ်ပါတယ်။
• Code-switching
နောက်တခုကတော့ ရဲရင့်အောင်သီချင်း intro မှာ
Baby girl, I need you to understand.
This ain’t the drama, this ain’t the story’s end
You are my heaven sent… in this wonderland
Baby, you are the one, the best I ever had…
အစချီပြီးမှ မြန်မာလို ထက်ယံက ဆက်ဆိုတာမျိုးပါ။ ဒါကကြတော့ ဘာသာစကား ၂ ခု ပြောင်းလိုက်လို့ code switching လို့ အကြမ်းဖျဉ်း သတ်မှတ်လို့ရပါတယ်။ ဒါမျိုး သီချင်းအများအပြား ကမ္ဘာအနှံ့မှာ ရှိပါတယ်။
K-pop ထဲမယ် BTS ရဲ့ နာမည်ကြီး Mic Drop ဆို အင်္ဂလိပ်ဘာသာ လွှမ်းမိုးတဲ့ code-switching အကြမ်းစားကြီးတစ်ခုလို့ ပြောလို့ရပါတယ်။ အပိတ်နဲ့အဖွင့်ကိုသာ ကိုရီးယားစကားသုံးပြီး အလယ်ကအပိုင်းတွေက အင်္ဂလိပ်စာသားတွေချည်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
• Code-switching ကပေးတဲ့ ခွဲခြားမှု
ဟုတ်ပြီ။ အဲ့ရဲရင့်အောင်သီချင်း စပေါ်ခါစက အပေါ်က အင်္ဂလိပ်အပိုဒ်ကို စာသားမပါပဲ လူတိုင်းနားမလည်ကြပါဘူး။ နားလည်ရင်တောင် လူတိုင်း အဓိပ္ပါယ်ကို သေချာမသိကြပါဘူး။ ဥပမာ heaven sent ဆိုတာဘာလဲဆိုတာမျိုး။
code-switching ရဲ့ ပြဿနာက အပေါ်မှာပြောသလို ဘာသာစကား ၂ ခုလုံးနားမလည်နေရင် ခွဲထုတ်လိုက်သလို ခံစားလိုက်ရတာမျိုး ဖြစ်သွားတာပါ။
ဒါကြောင့် Code-switching ကို ကျွန်တော်တို့ စာသင်ခန်းထဲ သုံးတဲ့အခါမှာ ကျောင်းသားဘက်က ခုနကလို ခံစားလာစေရပါတယ်။ အော် ခဏနေရင် မြန်မာလို ထပ်ပြောတော့မှာပဲဆိုတဲ့ ခံယူမှုက သင်ယူမှုကို အနှောက်ယှက်ပေးလာတက်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီဘက်ခေတ် အင်္ဂလိပ်စာသင်ကြားရေးနယ်ပယ်မှာ တိုက်ရိုက်ဘာသာပြန်တဲ့ အငွေ့အသက်ပါတဲ့ code-switching နဲ့သုံးသင်တာက အရမ်းအဆင်မပြေကြောင်း လေ့လာရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
• ရေပန်းစားလာတဲ့ သီအိုရီအသစ်
ဒါပေမဲ့ ဒီဘက်ခေတ်မှာ တဆင့်မြင့် အသစ်ဖြစ်လာတဲ့ ယူဆချက်တစ်ခု သီအိုရီတစ်ခု ရှိလာပါတယ်။
သူက ခုနကလို code-switching လို ဘာသာစကားနှစ်ခု bilingual သုံးတာပါပဲ။ သူက ဘာသာစကားနှစ်ခုကို တစ်ခုထဲအနေနဲ့ ပေါင်းသုံးတာ၊ ဒါကို Translanguaging လို့ခေါ်ပါတယ်။ နည်းနည်းရှုပ်သွားမယ်ထင်တယ်။
ဒီလိုပါ၊ အပေါ်က code-switching မှာ ဘာသာစကား ၂ ခုကို နှစ်ခုကွဲနေမှန်း ပြောသူ၊ ကြားသူ လက်ခံထားလို့ ရည်ရွယ်ချက်တစ်ခုနဲ့ ပြောင်းပြောတာပါ။ ကျွန်တော့်အထင်တော့ ရဲရင့်အောင်က အရှေ့က အင်္ဂလိပ်အဝင်အရှည်ကြီးက story recap ပုံပြင်ဆန်ဆန် ဝင်ပြီးမှ စာသားဆက်တဲ့ပုံစံ၊ မြန်မာလိုဆို စာသားတွေ အရမ်းရှည်သွားမှာစိုးလို့လည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။ (သူပဲသိမှာပါ)
ဒါပေမဲ့ Translanguaging မှာက ကျွန်တော်တို့က ဘာသာစကား ၂ ခုလုံးကို တစ်ခုထဲအနေနဲ့ fluid ဖြစ်အောင် ညက်ညောအောင် ပြောပစ်လိုက်တာ။ အဲ့လိုမျိုး ပြောခြင်းအားဖြင့် အဲ့နှစ်ခုလုံးထဲက တစ်ခုကိုနားလည်ရင်ပဲ ပြောဆိုတာ အောင်မြင်သွားတယ် ဆိုတာမျိုး။ ပြောသူက နှစ်ခုကို ရည်ရွယ်ချက်ကြောင့် ခွဲပြောတာ၊ ပေါင်းပြောတာမဟုတ်ဘဲ ပိုလွယ်ကူချင်တာကြောင့် ရောပြောတာပါ။
Translanguaging က သီအိုရီရှိနေတာ ကြာပေမဲ့ ဒီဘက်ခေတ်ပိုင်းမှာ လူကြိုက်ပိုများလာတာကို ပြန်တွေ့ရတယ်။ အင်္ဂလိပ်စာနယ်ပယ်ရဲ့ ထပ်ပေါင်းထည့်စရာတွေများတဲ့ လေ့လာမှုနယ်ပယ်အသစ်လို့ ဆိုတယ်။
အဓိက ဒီစာရေးရခြင်းက ဒါကိုပြောချင်တာထက် bilingual school တွေမှာ ဒါကို သုံးခြင်းအားဖြင့် ကလေးတွေ ဘာသာစကားသင်ယူတာ ပိုတိုးတက်လာတယ်ဆိုတဲ့ လေ့လာချက်တွေ UK, US ဘက်မှာခပ်စိတ်စိတ် တွေ့လာရတယ်။ ရေးဖြစ်သွားတာတော့ သင်ကြားရေးဂရုတစ်ခုထဲမှာ bilingual သုံးတာ အဆင်ပြေလား ဆွေးနွေးတဲ့အောက်မှာ တစ်ယောက် Translanguaging အကြောင်းရေးထားတာတွေ့တာနဲ့ ရေးဖြစ်သွားတာ။
Translanguaging နယ်ပယ်က ဘယ်လောက်တောင် အသစ်ဖြစ်နေသလဲဆိုရင် keyboard မှာ ချရိုက်ရင်တောင် အဲ့စကားလုံးက spelling errors ဆိုပြီး ပြနေတုန်းအထိပဲ။
• Translanguaging မှာ အားသာချက်ကဘာတွေလဲ။
ဘာသာစကားတစ်ခုကို စတင်သင်ယူဖို့ တွန်းအားရတယ်။ ကိုရီးယားကားတွေကနေ အတိုအစလေးတွေ ညှပ်ညှပ်ပြောရင်း လူငယ်တွေက စိတ်ညစ်တဲ့ကိစ္စ ပါလာတဲ့အခါ.. “ေ-သ — လိုက်ပါတော့ကွာ” လို့ မပြောတော့ဘဲ “အားရီးရှ်…” ဆိုပြီး ထည့်သုံးလိုက်တာ ကိုရီးယားစကားပြောနေတယ်တောင် မထင်တော့တဲ့အထိ သင်ကြားမှု မြန်လာတာမျိုးပေါ့။
ဥပမာတစ်ခုပြမယ်။ ကျွန်တော် အောက်မှာရေးထားတဲ့ ထိုင်းသီချင်းကို ဘယ်လောက်ရာခိုင်နှုန်း နားလည်လဲ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် မေးကြည့်ပါ။
Nobody’s Perfect
Chorus အပိုဒ်
Never mind ความรักเหล่านั้น มันไม่ perfect
Just a little heartbreak
รู้ไหมฉันโอเคจะตาย, alright?
Never mind ที่ช้ำตอนนั้นมันก็ได้อยู่
แม้เธอนั้นไม่อยู่
I still got me, myself and I
Cause nobody’s perfect
ဒီအပိုဒ်က ဘာအဓိပ္ပါယ်လို့ ထင်ပါလဲ။
၁- ငါမပြည့်စုံလို့ ချန်ထားခံခဲ့ရတာ။
၂- ဒီအသည်းလေး ကွဲတာလောက်က အေးဆေးပါ၊ ဘယ်သူမှ ပြည့်စုံမနေဘူး။
၃- ဘယ်သူမှ မပြည့်စုံလို့ ငါ့ကိုယ်ငါ အချစ်ဆုံး။
နံပါတ် ၂ ကိုဖြေမိတယ်ဆိုရင် ရာနှုန်းပြည့်နီးနီးနားလည်လို့ သူတို့ပြောချင်တဲ့ဟာ ကိုယ့်ဆီရောက်လာတာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ communication တစ်ခု အောင်မြင်သွားပါတော့တယ်။
ဒီအပိုဒ်လေးကိုပဲ နားထောင်လိုက်မယ်ဆိုရင် (အောက်မှာ link) စာသားတွေက သီးသန့်ထည့်ထားတယ်လို့ မခံစားရပဲ ချောမွေ့ပြီး ညက်ညောနေတာ ကြားရပါတယ်။ code-mixing လို့ မထင်ရလောက်အောင် ညက်ညောပါတယ်။ ပြီးတော့ သူ အင်္ဂလိပ်စာသားထည့်ထားတဲ့ နေရာက ကျပန်းဆန်ပြီး ကာရံလည်းမညီတာ တွေ့ရမယ်။ ဒါဟာ Translanguaging ရဲ့ အားသာချက်တစ်ခုပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
• အားနည်းချက်
အင်္ဂလိပ်စာက broken ဖြစ်သွားပါမယ်။ ဘာသာစကားရဲ့ ဖြစ်တည်မှု (Identity) ပျောက်သွားနိုင်ပါတယ်။
Translanguaging ကို စာသင်ခန်းထဲသုံးမယ်ဆို မိဘတွေဘက်ကစပြီး “ကျွန်မသားကို ဘိုသံပေါက်ချင်လို့ ထားပါတယ်ဆို မြန်မာလိုတွေ ညှပ်ပြောနေတယ်” ဆိုတာမျိုးတွေ စတင်ကြုံတွေ့ ရမှာပါ။
ဒါပေမဲ့ ဒီသီအိုရီက အသစ်ဖြစ်နေဆဲဖြစ်ပြီး လေ့လာစရာ ထပ်ထည့်စရာ များနေသေးတာကြောင့် အကောင်းအဆိုး များနေဆဲပါ။ ဒါပေမဲ့ ဒီသီအိုရီကိုမှီပြီး အသစ်အသစ်တွေ ထပ်လေ့လာဖို့၊ bilingual သုံးတာ မကောင်းဘူးဆိုရင်လည်း အကန်သီအိုရီတွေထပ်ထုတ်ဖို့တွေ လမ်းစတွေ ပေးပါတယ်။
တခြားနိုင်ငံတွေမှာတော့ ဖတ်မိရသလောက် ဘရာဇီး၊ ဆွိဒင်တို့မှာ သူ့နေရာနဲ့သူ သုံးနေကြပြီလို့ ဆိုပါတယ်။
မြန်မာတွေဟာ code switching တွေနဲ့ ရင်းနှီးပြီးသားပါ။ ဒါကြောင့် Translanguaging ကို သုံးမယ်ဆိုရင်တောင် ခက်ခဲမယ်မထင်ပါဘူး။ မဟုတ်ရင်တောင် ကျွန်တော်တို့ ဖြတ်သန်းခဲ့တဲ့ တက္ကသိုလ်ကာလတွေမှာ code-switching/mixing နဲ့ပဲ ဖြတ်သန်းခဲ့ရပြီး Translanguaging ဖြစ်မှန်းမသိဖြစ်နေခဲ့တာတွေ အများသားပါ။ ဥပမာ “you know…. ၊ … ကွာသိလား။ ဒါတွေ အဲ့ဘက်ကို ကူးလာနိုင်တဲ့ အခြေနေတွေပဲလို့ ယူဆလို့ ရပါတယ်။
မြန်မာထဲမှာတင် ပါဠိကိုဒီလိုပဲ သုံးလာတာ သတိတောင် မထားမိဘူးဟုတ်။
• ဘယ်အရာတွေ ဒီလို Translanguaging ကို အားပေးလာစေတာလဲ
ဘာသာစကားကို ဘာလို့ အဲ့လို fluid ဖြစ်အောင် လုပ်ချင်ရတဲ့ တွန်းအားကရော ဘယ်ကစလာကြတာလဲ။
ဒါက Decolonisation လုပ်တယ်လို့ခေါ်တဲ့ အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားရဲ့ အာဏာသက်ရောက်မှုဟာ ဒေသတွင်း ဘာသာစကား၊ ယဉ်ကျေးမှုတွေကို ထိခိုက်လာတဲ့အခါ၊ အင်္ဂလိပ်စာတတ်မြောက်မှုက အသိုင်းဝိုင်းမှာ သပ်သပ်ကြီး အခွင့်ထူးခံဖြစ်နေတာမျိုး၊ ခွဲခြားခံရတာမျိုး၊ အသိဉာဏ်ကို အင်္ဂလိပ်စာနဲ့ တိုင်းတာမိကြတာမျိုးမှာ အဲ့ကနေ တွန်းအားတွေ ရလာကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲ့အကြောင်းကိုတော့ နောက်ကြ ဆက်ရေးပေးပါဦးမယ်။
ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် Liberal Arts အောက်မှာ အကျုံးဝင်တဲ့ သင်ကြားရေး၊ ဘာသာစကားတွေမှာ အဖြေတစ်ခုထဲသီးသန့်မှန်တယ်၊ တိတိကျကျ အဖြေထွက်တယ်၊ အဲ့အဖြေက နေရာတိုင်းမှန်တယ်ဆိုတာမျိုး မရှိပါဘူး။ ဒါကြောင့် ဆွေးနွေးခြင်း၊ သင့်လျော်တဲ့ အဖြေရှာခြင်းကသာ ပြဿနာကို ဖြေရှင်းနိုင်ပါလိမ့်မယ်။
